G³ówna arrow AKCJA WIS£A arrow Rys historyczny
Oficjalny serwis Zwi±zku Ukraiñców w Polsce
Rys historyczny Utwórz PDF Drukuj Poleæ znajomemu

AKCJA "WIS£A"
Rys historyczny

 

28 kwietnia 1947 r. Grupa Operacyjna „Wis³a” rozpoczê³a wysiedlanie ludno¶ci ukraiñskiej z po³udniowo-wschodniej Polski. W ci±gu trzech miesiêcy na Ziemie Zachodnie i Pó³nocne przymusowo przesiedlono ponad 140 tys. Ukraiñców




Przygotowania do rozpoczêtej 28 kwietnia 1947 r. Akcji Wis³a trwa³y od jesieni 1946 roku. Pomys³ operacji powsta³ w Sztabie Generalnym WP.

27 marca 1947 roku zastêpca szefa Sztabu Generalnego genera³ Stefan Mossor przedstawi³ Pañstwowej Komisji Bezpieczeñstwa plan akcji. Zosta³ on zaakceptowany dwa dni pó¼niej przez Biuro Polityczne PPR, które zadecydowa³o tak¿e o powo³aniu Grupy Operacyjnej „Wis³a” oraz o zasadach wysiedlenia i ewakuacji.

Zastrzelenie 28 marca wiceministra obrony narodowej gen. Karola ¦wierczewskiego w zasadzce zorganizowanej przez UPA da³o doskona³y pretekst dla uzasadnienia wysiedleñ Ukraiñców i zastosowania wobec nich zbiorowej odpowiedzialno¶ci. Powo³ana GO „Wis³a” mia³a „rozwi±zaæ ostatecznie problem ukraiñski w Polsce”. Powierzono jej zadanie ca³kowitej likwidacji oddzia³ów UPA, przeprowadzenie „ewakuacji z po³udniowego i wschodniego pasa przygranicznego wszystkich osób narodowo¶ci ukraiñskiej na ziemie pó³nocno-zachodnie, osiedlaj±c je tam w mo¿liwie najrzadszym rozproszeniu”.

Ewakuacja mia³a dotyczyæ „wszystkich odcieni narodowo¶ci ukraiñskiej z £emkami w³±cznie”, obejmowaæ mia³a tak¿e mieszane rodziny polsko-ukraiñskie.

Ryszard Torzecki w ksi±¿ce „Polacy i Ukraiñcy”, zastanawiaj±c siê nad rol± strony sowieckiej w podejmowaniu decyzji o wysiedleniach Ukraiñców, pisze, i¿ „decyzjê tak brzemienn± w skutki polityczne móg³ podj±æ Stalin lub Beria”.

Przypuszcza, ¿e najwa¿niejsze kwestie ustalano tak naprawdê w Moskwie, a nastêpnie przekazywano je do Warszawy m.in. poprzez ministra bezpieczeñstwa publicznego Stanis³awa Radkiewicza


Do akcji przesiedleñ skierowano blisko 20 tys. ¿o³nierzy Wojska Polskiego i Korpusu Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego, których wspomaga³a Milicja Obywatelska, Urz±d Bezpieczeñstwa Publicznego, oddzia³y Wojsk Ochrony Pogranicza i S³u¿by Ochrony Kolei. Z si³ami polskimi wspó³pracowali ¿o³nierze czechos³owaccy i sowieccy, blokuj±cy granicê z Polsk±.

Na mocy decyzji Biura Politycznego dowództwo Grupy Operacyjnej „Wis³a” obj±³ gen. Stefan Mossor, jego zastêpcami zostali wiceminister bezpieczeñstwa publicznego p³k Grzegorz Korczyñski i dowódca KBW p³k Juliusz Hübner.

Liczebno¶æ wojsk UPA w tym czasie do dzi¶ budzi dyskusje. Sztab grupy ocenia³, i¿ liczy³y one ponad 2400 ¿o³nierzy i ponad 700 cz³onków cywilnej siatki Organizacji Ukraiñskich Nacjonalistów. Dowódca UPA w Polsce p³k Miros³aw Onyszkiewicz pseud. „Orest” twierdzi³ natomiast, ¿e UPA mia³a wówczas oko³o 1400 ludzi.

Akcja Wis³a, rozpoczêta o ¶wicie 28 kwietnia 1947 r., trwa³a trzy miesi±ce. Ludno¶æ ukraiñska zmuszana by³a do opuszczania swoich domów w ci±gu 2-3 godz. Pozwalano jej zabraæ jedynie 25 kg baga¿u. Wysiedlone wsie rabowano, a nastêpnie palono. Ukraiñców bito i torturowano.

Przeprowadzano równie¿ selekcje w celu wykrycia cz³onków UPA i jej sympatyków. Podejrzanych kierowano do obozu koncentracyjnego w Jaworznie, w którym panowa³y straszne warunki. W sumie trafi³o tam blisko 4 tys. osób, w tym ponad 700 kobiet i dzieci. 160 Ukraiñców ponios³o w nim ¶mieræ, której przyczyn± by³ g³ód, choroby i stosowane w obozie tortury.

Do koñca maja wysiedlono ludno¶æ ukraiñsk± z powiatów: Lesko, Sanok, Przemy¶l, Brzozów i czê¶ciowo Lubaczów. W czerwcu powiat Jaros³aw, Lubaczów oraz woj. lubelskie. Wysiedlana ludno¶æ wysy³ana by³a do miejsc, w których oczekiwa³a na transporty.

Najczê¶ciej by³y to silnie strze¿one pastwiska otoczone drutem kolczastym. W takich warunkach niekiedy kilkutysiêczny t³um, przestraszonych i wycieñczonych ludzi oczekiwa³ na decyzje dotycz±ce dalszego losu.


Podró¿ do miejsca osiedlenia by³a prawdziw± gehenn±. – Wagony przera¿a³y samym swoim wygl±dem – wspomina Kateryna Mudra – by³y okrêcone drutem kolczastym, a w ¶rodku brud i smród, bo wcze¶niej przewo¿ono nimi byd³o. W czasie transportów zmar³o 27 osób. Czê¶æ przesiedleñców wspomina tak¿e, i¿ równie¿ w trakcie podró¿y zdarza³y siê przypadki bicia i gwa³tów ze strony ¿o³nierzy.

Ukraiñcy otrzymywali czêsto gospodarstwa zaniedbane i zniszczone. Osiedlano ich w województwach szczeciñskim, olsztyñskim, koszaliñskim, wroc³awskim, gdañskim, zielonogórskim i opolskim. Ich liczba w stosunku do mieszkaj±cych tam Polaków nie mog³a przekraczaæ 10 proc.

Akcjê Wis³a zakoñczono 31 lipca 1947 roku. Wg danych Sztabu Generalnego WP w czasie jej trwania wysiedlono 140 tys. 575 Ukraiñców, w tym £emków i cz³onków rodzin mieszanych.

Równolegle z wysiedleniami prowadzono dzia³ania przeciwko UPA. W ich wyniku doprowadzono do rozbicia ukraiñskiej partyzantki. Zginêli prawie wszyscy jej dowódcy. Walki by³y bardzo krwawe i charakteryzowa³y siê szczególnym okrucieñstwem. Wg oficjalnych danych UPA straci³a w czasie Akcji Wis³a 1135 ludzi, w tym 543 zabitych.

Od po³owy maja do po³owy wrze¶nia 1947 roku Wojskowy S±d Grupy Operacyjnej „Wis³a” skaza³ 173 osoby na karê ¶mierci, a 58 na karê do¿ywotniego wiêzienia. Przez pierwsze trzy miesi±ce dzia³alno¶ci s±du skazani praktycznie nie mieli mo¿liwo¶ci zabiegania o prawo ³aski, a wyroki by³y wykonywane w ci±gu kilku dni od ich wydania.

S±d rozpatrywa³ te¿ sprawy 49 oficerów i ¿o³nierzy polskich z Grupy Operacyjnej „Wis³a”. Czê¶æ z nich skazano na karê aresztu i wiêzienia.

Przez dziesi±tki lat Polski Ludowej przesiedleni Ukraiñcy nie mogli powracaæ ani nawet przyje¿d¿aæ na tereny, z których ich wysiedlono.


Do dnia dzisiejszego Akcja „Wis³a” wzbudza ogromne kontrowersje. Najlepszym przyk³adem tego s± konflikty, które maj± miejsce obecnie w Przemy¶lu w zwi±zku z jej 60. rocznic±.

Na pytanie, czy by³a rzeczywi¶cie konieczna, T. A. Olszañski – autor ksi±¿ki „Konflikt polsko-ukraiñski 1943-47” odpowiada nastêpuj±co: „Likwidacja partyzantki ukraiñskiej – niew±tpliwie tak, gdy¿ ¿adne pañstwo nie mo¿e tolerowaæ na swym terytorium zbrojnej irredenty. Konieczno¶æ ta jednak nie mo¿e usprawiedliwiæ zastosowanych w jej toku metod, a konkretnie – wysiedlenia. Gdyby nawet istotnie niezbêdne by³o usuniêcie z terenów objêtych walkami ludno¶ci cywilnej – nale¿a³o ludno¶æ tê skoncentrowaæ w silnie strze¿onych wsiach-obozach, a po zakoñczeniu walk pozwoliæ na powrót do domów”.

¬ród³o: PAP http://ww6.tvp.pl/View?Cat=2022&id=490579



 
© 2021 Zwi�zek Ukrai�c�w w Polsce :: Hosting & design: design4web.pl
Zrealizowano dzieki dotacji Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji
META-Ukraine
hermesbirkinae parsmovies ukraina.jpg
hermesbirkinae parsmovies